W XXI wieku coraz więcej dzieci ma kłopoty ze wzrokiem niż to miało miejsce 50 lat temu. Trend występowania miopii najbardziej zauważalny jest w Azji Wschodniej – znaczna część społeczeństwa w Chinach, czy Korei cierpi na krótkowzroczność albo miała korygowany wzrok. Czemu tak się dzieje? Po pierwsze, o wiele więcej wymaga się od wzroku – współczesne życie dostarcza niezliczoną ilość bodźców wzrokowych. Masa informacji wizualnej, która dociera do aparatu wzroku po prostu go „przemęcza”. Po drugie: Zapomina się o profilaktyce i wyrabia złe nawyki w domu. Przed snem przeglądamy Facebooka, czytamy przy rozproszonym świetle, pracujemy po nocy itd.. Po trzecie: wszechobecna technologia. Obecna praktycznie na każdym kroku: w domu, w szkole, w muzeum, na mieście itd.. Kiedy dziecko ma już swoją ulubioną kreskówkę, to staje się wręcz wyznawcą „telewizora”, a gdy pozna uroki Internetu – to nie może bez niego żyć. Od najmłodszych lat styka się z ekranem, który wymaga od wzroku nie lada gimnastyki – patrzenie z bliska na małe obiekty – tj. czcionkę, obrazy – powoduje, że wzrok z automatu przyzwyczaja się do „krótkowzroczności”. Możemy to wyjaśnić na prostym przykładzie: gdy znajdujemy się dłuższy czas w jednej pozycji – np. kucamy, po czym chcemy wstać, to mamy z początku problem z wyprostowaniem się i trudniej przychodzi zrobienie pierwszego kroku. Czemu? Mięśnie po prostu „zdrętwiały”, więc trudno im od razu przejść do akcji. Tak samo reagują mięśnie gałek ocznych, które będąc przez dłuższy czas „w skurczu” (zmuszane do pracy z bliska), tracą na swojej elastyczności i wolniej się „rozluźniają, „rozprężają”- wydłużone oko (tj. gałka oczna) tak sprawnie nie skraca się w przednio-tylnej osi. Co ma to wspólnego z ostrością wzroku? Otóż, to mięśnie gałkowe odpowiadają za wydłużanie i skracanie gałki ocznej, a w konsekwencji za skupianie wiązki światła na siatkówce, gdzie tak powstały obraz jest „odczytywany” przez ośrodki wzroku w mózgu. To m.in. od prawidłowej pracy mięśni gałek ocznych zależy, czy Twoje dziecko będzie miało na stałe wadę wzroku, zeza itd.. Jak się okazuje, również liczba godzin spędzanych na świeżym powietrzu ma bezpośredni wpływ na wystąpienie objawów krótkowzroczności. Najpowszechniejsza teoria wśród okulistów brzmi tak: światło słoneczne stymuluje w siatkówce wydzielanie dopaminy, która blokuje wydłużanie się gałki ocznej podczas jej wzrostu. Rozpatrzmy jednak ten temat szerzej, bo jest bardzo interesujący!
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
W takim razie – do czego używali wzroku nasi przodkowie?
Ewolucja oka zakończyła się na długo przed pojawieniem się druku, światła elektrycznego, czy telewizora. Nim to nastąpiło, oko spełniało swoje zadanie na 6! Mężczyzna miał za zadanie zapewnić byt i pożywienie rodzinie, był myśliwym, pasterzem, rolnikiem bądź żołnierzem. Miał widzieć najlepiej na dużą odległość. Naukowcy twierdzą, że patrzenie z bliska przydawało się w sytuacjach wyjątkowych, czyli nie często, wymagając napięcia mięśni na tyle krótkotrwałego, że proces widzenia w podobnych przypadkach przebiegał bez odczuwalnego przeciążenia mechanizmu akomodacji (akomodacja – przystosowywanie się oka do patrzenia z różnej odległości). Kobiety natomiast bywały szwaczkami (tkały, haftowały), kucharkami, gospodyniami domu, czyli wykonywały masę precyzyjnych rodzajów rzemiosła artystycznego i czynności z bliska. Pomimo tego nie mogły narzekać na oczy – miały równie dobrą ostrość wzroku jak mężczyźni.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Nowa era wynalazków: druk i pismo – wyzwanie dla wzroku
Gdy człowiek posiadł umiejętność przekazywania myśli przy pomocy druku i pisma, przed wzrokiem stanęło nie lada wyzwanie. Początkowo tylko nieliczni korzystali w nowych wynalazków, ale z biegiem lat coraz większa część społeczeństwa w większości państw rozwiniętych (Wielka Brytania, Niemcy, Francja) zaczęła naukę pisma i czytania. Obecnie szkoła to obowiązek, a czytanie i pisanie to obowiązek, jeśli myślimy o dobrej przyszłości dla dziecka. Niegdyś książki były bardzo drogie i trudno dostępne – tylko elity mogły sobie pozwolić na pokaźne zbiory książek, które najczęściej znajdowały się w rodzinnych bibliotekach. Teraz mamy biblioteki publiczne, więc każdy ma dostęp do niezliczonej ilości książek. Wynalazek zwany papierem, wytwarzany z celulozy, umożliwił drukowanie gazet na ogromną skalę. Gdy przestaliśmy używać świec woskowych, to tak zachłysnęliśmy się rozlicznymi metodami sztucznego oświetlenia, że o wiele więcej czasu (niż nasi przodkowie) przeznaczamy na wieczorne rozrywki. Czas, który kiedyś był na sen i odpoczynek, wypełniony jest zajęciami angażującymi nasz wzrok. Zwieńczeniem tej „reformacji wzrokowej” było pojawienie się czarno-białych, a potem kolorowych filmów.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Człowiek pierwotny nie cierpiał praktycznie z powodu wad wzroku, a obecnie prawie każdy poniżej 21 roku życia, żyjący w cywilizowanym kraju, uskarża się na problemy ze wzrokiem. Już nawet nie ma co wspominać, że każdy 40-50 latek ma jakąś wadę wzroku. Dane statystyczne to potwierdzają.
Mechanizm zmiany kształtu soczewki i gałki ocznej
Oko posiada niezwykłą zdolność akomodacji, polegający na tym, że: oko ogniskuje na siatkówce promienie świetlne odbite od oglądanych przedmiotów, położonych w różnej odległości od niego. Posiada zdolność prawidłowego widzenia z bliska i z daleka. W zależności od tego, z jakiej odległości patrzymy na dany obiekt, to oko akomoduje się w określony sposób:
Przy patrzeniu na bliską odległość nasza soczewka oka uwypukla się, a oko wydłuża w przednio-tylnej osi. Podczas patrzenia w dal soczewka spłaszcza się, a gałka oczna skraca.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Czy ekspozycja na światło odgrywa istotną rolę w zapobieganiu krótkowzroczności?
Otóż tak! Niezależnie od wykonywanego wysiłku, rodzaju aktywności ruchowej, naturalne światło wyraźnie wpływa na spadek objawów krótkowzroczności. Nawet, jeśli dzieci (lub dorośli) spędzają tyle samo czasu przed ekranem, co na świeżym powietrzu, to sama ekspozycja na światło słoneczne jest w stanie zniwelować szkodliwe działanie czynników zewnętrznych dla oczu.
Ostatnimi laty w rekomendacjach zdrowotnych dla przyszłych pokoleń uwzględnia się zwiększenie ilości godzin spędzanych na zewnątrz. Nacisk na to kładzie się np. w Singapurze (w ogóle w krajach Azji Wschodniej), odkąd po serii przeprowadzonych eksperymentów na grupach uczniów udowodniono zależność, że ilość naturalnego światła docierającego do oka ma istotny wpływ na hamowanie objawów krótkowzroczności.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Jakie mięśnie odpowiadają za ruchy gałek ocznych?
Na aparat ruchomy gałki ocznej składa się aż 6 mięśni gałkoruchowych: 4 mięśnie proste i 2 mięśnie skośne. Dzięki nim oko utrzymywane jest w jednym położeniu. Wszelkie nieprawidłowości w działaniu mięśni gałkoruchowych mogą przyczynić się do problemów ze wzrokiem u dziecka. Wyróżnia się następujące mięśnie gałkowe proste:
– boczny – odwodzi gałkę oczną (tzn. odpowiada za ruch w bok ku skroni) – mięsień gałkowy boczny,
– przyśrodkowy – przywodzi gałkę oczną (tzn. odpowiada za ruch w kierunku nosa) – mięsień gałkowy przyśrodkowy,
– górny – porusza gałką w górę, również ją przywodzi oraz skręca do wewnątrz (tzn. skręca południk pionowy oka w kierunku nosa) – mięsień gałkowy górny,
– dolny – odpowiada za ruch gałki ocznej do dołu (w dół) oraz przywodzi i skręca ją na zewnątrz (tzn. skręca południk pionowy oka w kierunku skroni) – mięsień gałkowy dolny,
– skośny-górny – porusza okiem w dół, ale też odwodzi je i skręca do wewnątrz – mięsień gałkowy skośny-górny ,
– skośny-dolny – porusza okiem w górę, odwodzi je i skręca na zewnątrz – mięsień gałkowy skośny-dolny.
Źródło: Multimedialna Encyklopedia Człowieka, 2001
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Co to znaczy „być krótkowidzem”? Na czym polega bycie krótkowidzem?
Krótkowidz widzi wyraźnie to, co znajduje się blisko niego. Charakterystyczne dla krótkowidza jest to, że mruży powieki („mrużąc oczy”) – w ten sposób poprawia ostrość widzenia, gdy patrzy na jakiś obiekt znajdujący się daleko. Przedmioty odległe widoczne są nieostro, ponieważ gałka oczna jest zbyt długa, a soczewka za wypukła.
Nasze gałki oczne rosną przede wszystkim w trakcie okresu dojrzewania, więc pierwsze symptomy pogorszenia wzroku można zauważyć w wieku szkolnym. Dziecko, które jest krótkowidzem, bez trudu przeczyta tekst napisany drobnym drukiem, ale nie potrafi z daleka przeczytać numeru autobusu. Przy krótkowzroczności gałka oczna jest wydłużona w osi przód-tył.
W przypadku tej wady wzroku promienie świetlne odbite od przedmiotów skupiają się przed siatkówką.
Krótkowzroczność koryguje się szkłami rozpraszającymi (minusowymi), które rozpraszają promienie świetlne docierające do oka od przedmiotów oddalonych. Krótkowzroczność do -3 dioptrii nazywana jest małą (niekiedy szkolną), przy -3 a -6 dioptrii średnią. Zazwyczaj krótkowzroczność pogłębia się do czasu ukończenia wzrostu oka, tj. do 21. roku życia.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Jakie są przyczyny krótkowzroczności?
Zbyt duża moc układu optycznego oka albo zbyt długa gałka oczna*.
Zagrożenie stanowi długie wpatrywanie się w ekrany telewizorów, laptopów, komputerów, tabletów czy smartfonów.
Najnowsze wyniki badań wskazują również, że pogorszenie ostrości widzenia ma związek z tym, że z byt wiele czasu spędzamy w pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem. Co ciekawe: ekspozycja na światło słoneczne ma duży wpływ na wzrost gałki ocznej u dzieci.
*Wzrost gałki ocznej w dzieciństwie musi być zatrzymany w odpowiednim momencie. Odkryte niedawno komórki siatkówki odpowiadają za ten proces wzrostu. Ograniczona ekspozycja na naturalne światło, powoduje zaburzenie w funkcjonowaniu tych komórek i oko nie przestaje rosnąć. W rezultacie powiększa się krótkowzroczność.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Źródło: Multimedialna Encyklopedia Człowieka 2001
Jaka jest prawdopodobna, na poziomie komórkowym, przyczyna wystąpienia krótkowzroczności?
(2017) Ostatnie odkrycie: Komórki odpowiedzialne za krótkowzroczność znajdują się w siatkówce oka. Badanie umożliwiło jednak dojście do sedna sprawy: która komórka w siatkówce jest za to odpowiedzialna.
W siatkówce znajduje się około 50 typów komórek zwojowych, odpowiedzialnych za zbieranie i przekazywanie informacji, które wykorzystujemy do postrzegania świata wizualnego. Każda z tych komórek odbiera różne informacje – takie jak kolor czy ruch itd..
Nowo odkryta komórka siatkówki – która jest bardzo wrażliwa na światło – kontroluje to, jak wzrasta i rozwija się oko. Gdy oko rośnie zbyt długo, obrazy nie skupiają się na siatkówce, powodując krótkowzroczność. Od dawna wiemy, że siatkówka zawiera „sygnał, który skupia obraz w oku” i jest ważny dla prawidłowego regulowania wzrostu oczu podczas okresu dzieciństwa. Udało się znaleźć kluczowy łącznik, czyli komórkę, która faktycznie wykonuje to zadanie i obwód nerwowy, który umożliwia ową funkcję wizualną. Komórce nadano nazwę: „ON Delayed”. Jest wyjątkowo uwrażliwiona na światło. Doktor Schwartz, inicjator badania i współautor projektu, przypomina: „Oko musi przestać rosnąć dokładnie w odpowiednim czasie w dzieciństwie”.
Doktor Schwartz opisał obwód neuronowy jako diagram, który ujawnia, jak ta komórka jest połączona z innymi komórkami w siatkówce. Zobaczcie, jak wygląda owa komórka i jej struktura dendrytów, które wysyłają między sobą sygnały (Zdjęcie: Northwestern University):
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Jak sztuczne światło działa na tę komórkę?
Spektrum (tj. widmo) światła wewnątrz pomieszczeń (nienaturalnego) charakteryzuje się wysokim czerwonym/zielonym kontrastem, który aktywuje skupiska fotoreceptorów w ludzkim oku. Ta nadmierna stymulacja komórki wyjątkowo wyczulonej na ten kontrast, powoduje nadmierny wzrost gałki ocznej – w konsekwencji prowadzi do miopii.
Badania Schwartza finansuje the National Institutes of Health (NIH). Kolejnym etapem badań będzie znalezienie genu tej komórki. Gdy to się uda, to już tylko krok dzieli nas od tego, aby krótkowzroczność była całkowicie możliwa do skorygowania. Pragnie on zidentyfikować nowe komórki według ich specyficznej funkcji, przeanalizować ich podpisy genetyczne i zrozumieć, w jaki sposób te komórki są ze sobą połączone w siatkówce i ośrodkami w mózgu. Prawdopodobnie jego badania mogą być przełomem w terapii genowej w leczeniu ślepoty!
Źródło: Marla Paul – Northwestern University
Image Source: NeuroscienceNews.com image is credited to the researchers/Northwestern University.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Jak często Twoje dziecko powinno przebywać na świeżym powietrzu?
Zaleca się, aby dziecko spędzało przynajmniej 2 godziny dziennie na łonie natury, czyli tam gdzie jest światło dzienne. Codzienny dwugodzinny pobyt na zewnątrz (ekspozycja na światło dzienne) hamuje rozwój krótkowzroczności.
UWAGA! Dzieci, które przez pierwsze lata życia śpią przy zapalonych lampkach są 5-krotnie bardziej narażone na wystąpienie u nich krótkowzroczności!
Jakie są dostępne metody leczenia krótkowzroczności?
Wada korygowana jest soczewkami rozpraszającymi. Moc takich soczewek określa się w dioptriach – ze znakiem minus (-). Pacjenci noszą okulary optyczne, soczewki kontaktowe albo ortosoczewki. To wszystko metody niechirurgiczne. Ortosoczewki są dostosowane do indywidualnego rozmiaru gałki ocznej pacjenta, więc zakładane na noc spłaszczają powierzchnię rogówki i dzięki temu za dnia krótkowidz widzi zdecydowanie lepiej. Efekt ich działania zależy od parametrów oka i stopnia rozwoju wady. Lekarze okuliści polecają je dzieciom powyżej 10 roku życia (gdy wkraczają w etap dojrzewania), bo to okres, w którym najczęściej rozwija się krótkowzroczność.
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Na czym polega tzw. wysoka krótkowzroczność osiowa?
To postępująca, zwyrodnieniowa choroba oka uwarunkowana genetycznie. W przypadku tej choroby, wada wynosi więcej niż -6,0 D, dochodząc nawet do kilkunastu dioptrii. Wada ta występuje i powiększa się w wyniku zbytniego rozciągnięcia długości oka i powoduje uszkodzenie siatkówki.
Przystępujemy do badania wad wzroku
Więcej o naszych metodach badania wzroku (i m.in. badania wad wzroku) znajdziecie na naszej głównej stronie po przewinięciu strony w dół: www.zobaczycjutro.org. Zapraszamy!
krotkowzrocznosc-przyczyny-ekspozycja-na-swiatlo-dzienne
Najnowsze komentarze