Od chwili narodzin, począwszy od pobytu na oddziale noworodkowym, poprzez cały okres wieku rozwojowego istotną rolę w wykrywaniu nieprawidłowości w narządzie wzroku odgrywają badania przesiewowe wzroku. Badania te są najskuteczniejszym działaniem w zapobieganiu powstawania i rozwoju wad wzroku u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Jednym z głównych celów statutowych Fundacji Zobaczyć Jutro jest wdrożenie programu przesiewowych badań wzroku dzieci, który doprowadzi do zmniejszenia populacji dzieci z zaburzeniami wzroku. Jednocześnie zwiększy potencjał oraz kreatywność poprzez poprawę jakości codziennego funkcjonowania społeczeństwa. Wczesne wykrycie problemu wzrokowego pozwala na wdrożenie leczenia, objęcie opieką diagnostyczną, rehabilitacją ortoptyczną i pleoptyczną oraz zapobiegnięcie rozwojowi niedomogów wzrokowych u dzieci.
- Ile procent dzieci w Polsce dotyczą nieprawidłowości w obrębie narządu wzroku?
Obecnie około 50% dzieci jest dotkniętych zaburzeniami widzenia obuocznego (m.in. zaburzeniami akomodacji, konwergencji, fuzji obrazów, stereoskopii), nierzadko pomimo prawidłowej ostrości wzroku i braku wady refrakcji. Z kolei w badaniach dzieci w wieku 4-7 lat stwierdzono, że ponad 30% dzieci w Polsce wymaga korekcji okularowej wad wzroku.
2. Czy mamy do czynienia z epidemią krótkowzroczności u małych dzieci?
Tak, ponieważ procent małych dzieci z krótkowzrocznością drastycznie wzrasta. Najnowsze dane wskazują, że u dzieci kilkuletnich przekracza ponad 50%, a jej najczęstszą przyczyną jest: przewlekła praca z bliska i nadużywanie urządzeń elektronicznych. Krótkowzroczność nabyta w wieku przedszkolnym utrwala się, gdy dziecko idzie do szkoły.
3. W jaki sposób zaburzenia wzroku wpływają na rozwój dziecka?
Występowanie zaburzeń wzroku u dziecka ma znaczny wpływ na jego dalszy rozwój. Zwłaszcza w wieku szkolnym bardzo istotne jest prawidłowe widzenie. Brak dobrej ostrości wzroku i widzenia stereoskopowego (przestrzennego) rzutuje na postępy w nauce. Dziecko z zezem, z powodu braku widzenia obuocznego – stereoskopowego może mieć problemy z prostymi czynnościami codziennymi, z uprawianiem sportu, a w wieku dorosłym przez problem ze wzrokiem – może zostać wykluczone z wykonywania niektórych zawodów. Nieskorygowany astygmatyzm, może przyczynić się u dziecka do problemów z oceną odległości oraz z utrzymaniem równowagi, co z kolei wpływa na obniżenie koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecka.
4. Dlaczego wczesne wykrycie problemu wzrokowego u dzieci jest tak ważne?
Przedział czasowy wieku dzieci, w którym w prosty sposób można dokonywać korekcji wad refrakcji i niektórych postaci zeza, jest bardzo ograniczony: trwa do około 7-9 roku życia, tj. w okresie rozwoju wzrokowego. Istotne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia, gdyż wraz z rozwojem dziecka i osiąganiem przez nie dojrzałości wzrokowej szanse na uzyskanie pozytywnego skutku leczenia znacznie maleją lub (w niektórych przypadkach) stają się niemożliwe do osiągnięcia.
5. Dlaczego wdrożenie programu przesiewowych badań wzroku dzieci jest konieczne?
Odpowiedź jest prosta: bez przesiewowych badań wzroku nie byłoby możliwe zauważenie objawów wielu chorób oczu u dzieci. Dziecko z jednostronnym, a często również obustronnym upośledzeniem widzenia nie powie, że „źle widzi”, rzadko zgłasza też towarzyszące temu dolegliwości. Nie jest na tyle świadome prawidłowego widzenia, aby zwrócić uwagę na odstępstwa od normy.
WAŻNE! Zaburzenia w obrębie narządu wzroku najczęściej są rozpoznawane na podstawie wyników badań przesiewowych. Kluczowe jest wykrycie zaburzenia, na wczesnym etapie , a następnie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
6. Kiedy należy wykonywać badania przesiewowe?
Noworodkom, tuż po urodzeniu. Ponadto badania przesiewowe powinny być przeprowadzone dzieciom w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. Wynika to z faktu, że w okresie pomiędzy około 5 a 9 rokiem życia następuje najbardziej intensywny rozwój narządu wzroku. Widzenie i narząd wzroku najintensywniej rozwija się w pierwszych ośmiu latach życia dziecka. Jeśli w tym czasie dojdzie do przeszkody w jego rozwoju i nie wdroży się odpowiedniego leczenia, zmiany utrwalą się i będą nieodwracalne.
7. Czy dzięki badaniom przesiewowym możliwe jest wczesne wykrycie zaburzenia ze strony narządu wzroku u dziecka?
Oczywiście i to właśnie wczesne zdiagnozowanie problemu ze wzrokiem u dziecka oznacza dobre rokowania w przebiegu leczenia i polepszenie jakości widzenia. Jeśli zaburzenie w narządzie wzroku dziecka zostanie wykryte za późno tj. po okresie rozwojowym (po 9. roku życia), to wtedy leczenie będzie bardziej skomplikowane i długotrwałe. Może również nie przynieść oczekiwanego efektu i całkowite wyleczenie będzie niemożliwe.
8. Jakie choroby wzroku wykrywamy za pomocą badań przesiewowych?
Dokładne i skuteczne diagnozy, które przeprowadzamy w ramach badań przesiewowych wzroku pozwalają na wykrycie takich nieprawidłowości ze strony narządu wzroku, jak: zaćma, siatkówczak, jaskra, niedowidzenie. Te cztery zaburzenia są głównym celem badań przesiewowych u małych dzieci. Dzieci z nieprawidłowym wynikiem takich badań są kierowane do lekarza okulisty, który przeprowadza pełne badanie okulistyczne.
UWAGA! Jedną z niewielu rzeczywistych możliwości wczesnego wykrycia jaskry stanowią właśnie badania przesiewowe. Wczesna diagnoza daje znacznie większe szanse na widzenie i utrzymanie widzenia do końca życia. Zbyt późno rozpoznana jaskra podnosi prawdopodobieństwo późniejszej ślepoty (w wyniku zaniku nerwu wzrokowego) i jest niestety trudna w leczeniu.
W badaniach przesiewowych, w zależności od wieku pacjenta dobiera się odpowiednie testy przesiewowe, przykładowo:
Obecność czerwonego refleksu w obu oczach należy oceniać na oddziale noworodkowym i podczas każdej wizyty w poradni lekarskiej, dopóki dziecko nie będzie w stanie rozpoznać optotypów. Trzeba również obejrzeć gałki oczne i powieki. Test odblasków rogówkowych stosuje się u dzieci w wieku od 3 miesięcy do 5 lat. Można dodatkowo zastosować ocenę czerwonych refleksów w teście Brücknera. Po ukończeniu 2 – 3. miesiąca życia ocenia się umiejętność skupiania wzroku (fiksacji) i wodzenia wzrokiem. Test zasłaniania (cover test) wykonujemy u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6 lat. Gdy dziecko ukończy 4 – 5. rok życia, to w badaniu używamy również tablic z optotypami obrazkowymi.
PODSUMOWANIE:
Wzrok to jeden z najważniejszych zmysłów człowieka. Jego nieprawidłowe funkcjonowanie w znaczący sposób zaburza rozwój małego dziecka, a w wieku szkolnym przyczynia się do problemów z czytaniem i pisaniem. Widzimy nie tylko oczami, ale przede wszystkim mózgiem.
Widzenie i narząd wzroku najintensywniej rozwija się w pierwszych ośmiu/dziewięciu latach życia dziecka. Jeśli w tym czasie dojdzie do przeszkody w jego rozwoju i nie wdroży się odpowiedniego leczenia, zmiany utrwalą się i będą nieodwracalne.
Warto pamiętać, że problemy z widzeniem często są niezauważane przez dzieci, dzieci nie są świadome tego, że źle widzą. Ze względu na silne zdolności akomodacyjne dzieci doskonale radzą sobie z nadwzrocznością i pomimo dużej wady wzroku zachowują (w wieku dziecięcym) pełną ostrość widzenia. Mogą natomiast zgłaszać inne niespecyficzne objawy, jak nawracające zapalenia brzegów powiek i spojówek, czy bóle głowy – są to tzw. objawy astenopijne.
Największy problem u dzieci stanowi niedowidzenie, tzw. leniwe oko. Z powodu zeza lub anizometropii (różnicy w wadzie wzroku między jednym i drugim okiem) dochodzi do upośledzenia ostrości wzroku jednego oka oraz braku widzenia obuocznego i przestrzennego. Zmiany te, niewykryte w porę, są nieodwracalne.
Niekorygowane wady wzroku mogą być przyczyną problemów z pisaniem, czytaniem koordynacją ruchową. Dzieci mogą mylić wyrazy, przekręcać literki, robić błędy ortograficzne, być zniechęcone do nauki i czytania. W przypadku krótkowzroczności mogą mieć problemy z prawidłowym przepisywaniem zadań z tablicy. Dziecko takie jest odbierane jako niezdarne, nieporadne lub mało zdolne, co często jest przyczyną niskich ocen i przyczynia się do niskiej samooceny.
Najbardziej skutecznym działaniem w zapobieganiu powstawania i rozwoju wad wzroku u dzieci jest przeprowadzanie rzetelnych badań przesiewowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym przeprowadzonych przez wykwalifikowany personel dysponujący profesjonalnym sprzętem oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia i/lub rehabilitacji w profesjonalnych placówkach medycznych.
Najnowsze komentarze