Termin optodysleksja nie jest tak popularny (wśród rodziców małych dzieci) jak dysleksja. Odkąd powszechne stały się urządzenia elektroniczne, to w gabinetach ortoptycznych wzrosła ilość pacjentów z objawami typowymi dla dysleksji typu wzrokowego. Ok. 20 % uczniów szkół podstawowych i licealnych wykazuje „specyficzne trudności w uczeniu się”. W terminologii naukowej można spotkać się z różnymi rodzajami dysleksji, w zależności jakiego zakresu trudności dotyczą. Jeśli m.in. czytania – mamy do czynienia z dysleksją, pisania – dysortografia. Gdy problemy występują w technice pisania i kaligrafii, to dziecko cierpi na dysgrafię. Istnieje również tzw. dyskalkulia, czyli trudność w liczeniu oraz dysmuzja – gdy występuje problem z muzycznymi uzdolnieniami. My skupimy się na tym rodzaju dysleksji, który dotyczy narządu wzrokowego – optodysleksji, uznawanej za jedną z częstych przyczyn odstawania od rówieśników w wynikach w nauce i ogólnie pojętego funkcjonowania w społeczeństwie.
- Wpierw wyjaśnimy termin: Dysleksja ( dys – nie + lexis – wyraz, czytanie), rozumiana, jako „specyficzne trudności w nauce czytania i pisania”.
W ubiegłym wieku, a dokładnie w 1968 roku w Dallas (USA) Światowa Federacja Neurologów jednomyślnie ogłosiła, że: „Specyficzna rozwojowa dysleksja to zaburzenia manifestujące się trudnościami w nauce czytania, mimo stosowania obowiązujących metod nauczania, normalnej inteligencji i sprzyjających warunków społeczno-kulturowych. Jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie”.
Definicja ta nie była dość wystarczająca, więc owa Federacja podjęła się szerszego wyjaśnienia tejże dysfunkcji: „Dysleksja, to zaburzenia* występujące u dzieci, które pomimo typowych doświadczeń szkolnych mają niepowodzenia w opanowaniu sprawności językowych w zakresie czytania, czynności pisania i poprawnej pisowni, niezależnych od ich zdolności intelektualnych”.
*Pierwszy raz opisano dysleksję – jako zaburzenie rozwojowe – na przełomie XIX i XX wieku.
Brytyjskie Towarzystwo Dysleksji, w 1989 roku, oznajmiło: „Dysleksja to specyficzne trudności w uczeniu się, uwarunkowane konstytucjonalnie w jednym lub więcej zakresach czytania, pisania i poprawnej pisowni w mowie pisanej, którym mogą towarzyszyć trudności w wykonywaniu wielu zadań. W szczególności związana jest z opanowaniem mowy pisanej, chociaż często zaburzenia te dotyczą też pewnego stopnia zaburzeń mowy ustnej”.
Najbardziej nowożytną definicję opracowało Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji im. Ortona (USA): „Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, (…). Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często, oprócz trudności w czytaniu, dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania„.
Przekładając te wszystkie definicje na język potoczny można określić, że: dysleksja jest po prostu zaburzeniem w uczeniu się, wynikającym z dysfunkcji językowych, które swoje odzwierciedlenie znajdują w trudnościach z czytaniem (w tym: rozumienie tekstu czytanego – tzw. czytanie ze zrozumieniem). Uczniowie, u których zdiagnozowano dysleksję nie radzą sobie również z innymi umiejętnościami językowymi takimi jak: poprawne pisanie, komunikacja pisemna (wypowiadanie się na piśmie), czy wypowiadanie (artykułowanie) słów – artykulacja.
Świetnie istotę dysleksji przedstawiła Pani J. Cieszyńska, reasumując, że są to:
„Trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane zaburzeniami percepcji wzrokowej, słuchowej i/lub prawo-pół-kulowymi strategiami opracowywania materiału językowego. Przyczynami dysleksji może być również kombinacja wymienionych czynników” (J. Cieszyńska, seminarium naukowe w Akademii Pedagogicznej, 20.02.2008r).
- Jakie są najpopularniejsze rodzaje dysleksji?
Powszechnie dysleksję rozwojową dzielimy na 3 rodzaje: typu wzrokowego (optodysleksję), słuchowego i na postać mieszaną – wzrokowo-słuchową.
Istnieje również dysleksja wzrokowo-przestrzenna, która jest jedną z najtrudniejszych w terapii. Jej źródłem są nie tylko zaburzenia w percepcji wzrokowej, ale również opóźnienia w rozwoju ruchowym dziecka oraz na poziomie koordynacji wzrokowo-ruchowej.
- Czym charakteryzuje się optodysleksja?
Przyczyny dysleksji wzrokowej należy doszukiwać się w dysfunkcjach związanych z narządem wzroku. Jej objawami są również trudności w nauce czytania i pisanie, ale źródłem owych objawów może/mogą być:
a) nieprawidłowa akomodacja oka
Mechanizm akomodacji ma duże znaczenie w procesie widzenia i zależy od tego jak sprawują się mięśnie gałek ocznych. Akomodacja, najprościej ujmując, oznacza: przystosowanie się oka do patrzenia z różnej odległości (inaczej: zdolność oka do ogniskowania na siatkówce promieni świetlnych odbitych od oglądanych przedmiotów, położonych w różnej odległości od oka, czyli prawidłowego widzenia z daleka i bliska);
W jaki sposób akomodacja wpływa na kszałt gałki ocznej? Przy patrzeniu na bliską odległość (z bliska) soczewka oka uwypukla się i gałka oczna się wydłuża (nabiera kształt elipsy). Kiedy patrzymy z daleka (bądź w dal), to soczewka znacznie się spłaszcza, a oko skraca się w przednio-tylnej osi.
W jaki sposób możliwy jest ruch gałek ocznych? Nie moglibyśmy poruszać gałkami, gdyby nie nerw wzrokowy umiejscowiony tuż za gałką oczną oraz mięśnie proste (odpowiadają za poruszanie oka w różnych kierunkach: w lewo, w prawo, w górę, w dół, skośnie w lewo, skośnie w prawo, dookoła itd.) i mięśnie skośne -przyczepione do gałki w jej górnej i dolnej części (zmieniają długość gałki ocznej).
– zaburzenia w widzeniu obuocznym* (zaburzona konwergencja, zez ukryty, zaburzenia fuzji i stereopsji, zaburzenia lokalizacji wzrokowej)
– nieprawidłowo korygowane wady wzroku;
- *Widzenie obuoczne (stereoskopowe) polega na współpracy obu oczu w tworzeniu obrazów w mózgu. Gdy informacje z obu oczu dotrą do kory mózgowej, tam zostają przetworzone i w rezultacie powstaje obraz trójwymiarowy.
Do badania widzenia obuocznego wykorzystuje się aparat zwany SYNOPTOFOREM. W naszym gabinecie ortoptycznym stanowi jeden z ulubionych aparatów małych pacjentów! Zobaczcie jak nasza Dyplomowana Ortoptystka, Ewa Młodawska, przeprowadziła badanie z Małym Pacjentem, Tadeuszem:
Badanie na synoptoforze w naszym gabinecie ortoptycznym!
- Typowe objawy optodysleksji – jak je rozpoznać?
Jako rodzic masz kontakt ze swoim dzieckiem w codziennych sytuacjach i możesz zaobserwować wszelkie niepokojące symptomy. Warto uważnie przyglądać się dziecku, ponieważ wczesne rozpoznanie zawsze daje większą szansę na zniwelowanie występującej dolegliwości.
Ze względu na to, że symptomów w obrębie pisania i czytania jest dość sporo, rozdzieliliśmy je na osobne podpunkty:
4a. Symptomy optodysleksji występujące podczas pisania:
– wolne tempo pisania
– trudność w utrzymaniu pisma w linijce (lub pomiędzy kratkami, w przypadku zeszytu w kratkę)
– trudność w pisaniu ze słuchu (dyktando pomoże w określeniu owej trudności), przepisywaniu tekstu oraz w pisaniu z pamięci – dyktando pomoże w określeniu, czy dziecko ma
– nierównomierne rozmieszczenie tekstu pisanego na kartce zapisanej przez dziecko – panuje chaos, niektóre wyrazy są w nienaturalnych odstępach od reszty zdania itd.
– opuszczanie liter w wyrazach, końcówek, a nawet całych sylab; niekiedy też dłuższych części zdania, szeregów wyrazów
– opuszczanie małych elementów graficznych w literach tj. kreseczek (przy ę, ą, ó, ć, ń), kropek (przy ż) – tzw. znaki diakrytyczne
– gubienie znaków interpunkcyjnych
– robienie błędów ortograficznych, które wynikają ze słabej pamięci wzrokowej
– zniekształcanie pisma (bazgrolenie, pisanie jak kura pazurem) – brzydka grafika pisma
4b. Symptomy optodysleksji występujące podczas czytania:
– widziany tekst bywa chwilami nieostry, niewyraźny, a nawet podwójny, pulsujący i przemieszcza się,
– pojawia się żółta obwódka wokół liter, obrazków
– nierytmiczne i wolne czytanie, robienie długich pauz, przystanków, co wpływa na brak spójności w czytanym tekście
– opuszczanie i nieprawidłowe odczytywanie wyrazów
– zamienianie i przestawianie liter
– niekiedy po prostu dziecko zgaduje wyrazy
-odczytywanie tych samych linijek ponownie – powtarza się
– niechęć do głośnego czytania
– ogromne trudności w interpretacji tekstu, nierozumienie sensu czytanego tekstu
– odnalezienie odpowiedzi w tekście na zadane pytanie trwa wyjątkowo długo, a nawet jest niemożliwe do wykonania
– omija znaki interpunkcyjne – w ogóle nie intonuje tekstu, czyta „ciurkiem”
Dochodzą jeszcze inne objawy (świadczące o dysleksji wzrokowej), wynikające z zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej:
– nieskładne wypowiedzi
– problem w rozpoznawaniu przedmiotów na obrazkach – zauważanie małej ilości szczegółów, nieumiejętność wyszukiwania podobieństw i różnic pomiędzy danymi obrazkami
– rysunki malucha są bardzo okrojone, nie potrafi odwzorować prostych figur geometrycznych, znaków graficznych, czy cyfr
– niechęć do kolorowanek
– wyjeżdżanie poza linie w przypadku rysowania tzw. szlaczków
– niechęć do wszelkich zabaw i czynności manualnych – budowanie modeli samolotów, nawlekanie koralików na sznurek, robienie ozdób z różnych elementów itd.
5. Jakie badanie pozwoli na wykrycie optodysleksji?
Konieczna jest wizyta u dyplomowanego ortoptysty i poddanie dziecka tzw. diagnozie ortoptycznej. Samo badanie okulistyczne u lekarza okulisty nie da pełnej diagnozy i nie odkryje sedna problemu związanego z występującymi trudnościami w nauce czytania i pisania.
6. Jak przebiega diagnoza ortoptyczna?
Zachęcamy do obejrzenia naszego filmiku, w którym Dyplomowana Ortoptystka wyjaśnia na czym polega diagnoza ortoptyczna: https://www.youtube.com/watch?v=8PqRcj4bCgw.
7. Jakie metody terapii mogą być pomocne w niwelowaniu objawów dysleksji wzrokowej?
Odpowiednio dobrany plan terapii ortoptycznej może pomóc w zmniejszeniu objawów bądź ich zlikwidowaniu. Ćwiczenia ortoptyczne są wskazane w przypadku niedomogi wszystkich trzech stopni widzenia obuocznego, to znaczy jednoczesnej percepcji, fuzji i stereoskopii.
Rehabilitacja ortoptyczna zazwyczaj trwa od dwóch do sześciu miesięcy.
Diagnozę ortoptyczną wykonujemy w naszym gabinecie, termin można zarezerwować telefonicznie: tel. 22 266 09 95 bądź e-mailowo: biuro@zobaczycjutro.org.
ZAPRASZAMY DO OBEJRZENIA filmu: „Ćwiczenie fuzji z listwą ortoptyczną”
FILMIK NA YOUTUBE: Ćwiczenie fuzji https://www.youtube.com/watch?v=EdTinClCqts
[FILM w wersji HD!] —> https://youtu.be/EdTinClCqts
Ćwiczenie fuzji z listwą ortoptyczną ma na celu odzyskanie jednego ze stopni widzenia obuocznego: tzw. fuzji. W naszym Gabinecie Ortoptycznym w Warszawie terapią ortoptyczną zajmuje się m.in. Ewa Młodawska, Dyplomowany Ortoptysta, pedagog specjalny z wieloletnim doświadczeniem w terapii dzieci.
ZAPRASZAMY DO OBEJRZENIA filmu: „Ćwiczenie mięśni oczu”
FILMIK NA YOUTUBE: https://www.youtube.com/watch?v=QFGUagrnbF8 [FILM w wersji HD!]
ZAPRASZAMY DO OBEJRZENIA filmu: „Ćwiczenie ruchów sakkadowych oczuu”
FILMIK NA YOUTUBE: https://www.youtube.com/watch?v=nAs21uaHL7w [FILM w wersji HD!]
Oprócz ćwiczeń indywidualnych (czy grupowych) w Gabinecie pod okiem ortoptystki można samodzielnie kontynuować wybrane ćwiczenia z plan terapii u w domu.
Źródła, z których korzystano podczas pisania tekstu:
Małgorzata Dąbrowska, „O dysleksji”, Seminarium, Poszukiwania naukowe 17, 339-351, 2001,
Por. M. Bogdanowicz, „O d y slek sji, c z y li sp e c y fic z n y c h tru d n o śc ia c h w c zy ta n iu i p i s a niu – o d p o w ie d z i n a p y ta n ia r o d z ic ó w i n a u czyc ieli”, Lublin 1994,
Wikipedia,
Źródła własne i konsultacje ortoptyczne;
Zdjęcia: autorskie i z portalu Freepik
Najnowsze komentarze